ENGELSİZ YAŞAM ÇÖZÜMLERİ İSTİYORUZ!
3 Aralık tarihi, Birleşmiş Milletler tarafından alınan bir kararla 1992 yılından itibaren “Dünya Engelliler Günü” olarak anılmaktadır. Bu vesileyle engellilerin sorunları ve beklentilerinin dünya kamuoyu ile paylaşılmasına, toplumda farkındalık yaratılmasına ve çözüm üretmesi gerekenlerin uyarılmasına çalışılmaktadır.
Uluslararası sözleşmeler ve ulusal düzenlemelerle engelli bireylerin yaşamını daha iyi hale getirme, kendilerinin hayata eşit katılımını sağlama yönündeki çabalar bir kez daha gözler önüne serilmektedir.
Ülkemizde engelli haklarına yönelik iki hukuksal temel düzenleme yapılmıştır; 2005 yılında 5378 sayılı Engelli Hakları Hakkında kanun yürürlüğe girmiş, ardından 2008 yılında Birleşmiş Milletler Engelli Haklarına İlişkin Sözleşmesi ulusal mevzuatımızın bir parçası olmuştur.
Ancak bu olumlu gelişmeler, gündelik yaşamda istenilen sonuçları vermediğinden devlet başta olmak üzere Sözleşme ve Yasa’da öngörülen yükümlülükler yerel yönetimler ve ilgili kuruluşlar tarafından tam olarak yerine getirilmemektedir.
5378 sayılı Engelli Hakları kanununda erişilebilirlik kavramı; binaların, açık alanların, ulaşım ve bilgilendirme hizmetleri ile bilgi ve iletişim teknolojisinin engelliler tarafından güvenli ve bağımsız olarak ulaşılabilir ve kullanılabilir olmasını; erişilebilirlik standartları ise Türk standartları ensütüsünün erişilebilirlikle ilgili yayımladığı standartları tanımlamaktadır.
2008 yılında tarafı olduğumuz ve 2014 yılında ek ihtiyari protokolünü imzaladığımız Birleşmiş Milletler Engelli Hakları sözleşmesi ise dolaylı yoldan değil doğrudan bütünleyiciliği kapsamaktadır.
Bu durumun benimsenmemesi, erişilebilirlik anlamında birçok ihmale ve ertelemeye mahal verilmesi tüm engelli bireylerin çeşitli sorunlarla karşılaşmasına yol açmaktadır.
Erişilebilirlikte Yenilikçi Çözümler Derneği, güvenli, engelsiz ve erişilebilir bir dünya için engelli bireylerin her alanda karşılaştığı erişilebilirlik sorunlarına yenilikçi projeler geliştirmek, kalıcı çözümler üretmek ve bu doğrultuda kamuoyunu bilinçlendirmek amacıyla aşağıda sayılan sorunların çözümüne yönelik kamu kurumları, sivil toplum kuruluşları, yerel yönetimler ve hizmeti üreten birim temsilcileriyle bir araya gelerek ortak akılda buluşmakta,tespit ettiği erişilebilirlik sorunlarını ilgili mercilere ileterek yenilikçi çözüm önerilerini de sunmaktadır.
Yaya kaldırımlarının TSE standartlarına göre düzenlenmemesi, kaldırımların ticari taksi, oto galeri ve esnaf dükkânları, scooter’ler tarafından işgal edilmesi, plansız yapılaşma sonucu kaldırım üzerinde kentsel donatılar gibi engel teşkil eden unsurların bulunması, otobüs duraklarının kaldırım üzerine doğru şekilde konumlandırılmaması, toplu taşıma araçlarının engelli bireylerin erişimine ve kullanımına uygun olmaması, araç içi sesli anons sistemlerinin bulunmaması ya da var olanların çalışmaması, otobüslerdeki engelli rampalarının teknolojiden uzak bir şekilde manuel olarak üretilmesi, sesli ve butonlu sinyalizasyonlu trafik ışıklarının yaygınlaştırılmaması, düzenli şekilde çalışmaması ve var olanların da seslerinin kısılması… günlük hayatta en yoğun kullandığımız alanlarda karşılaştığımız; ancak bir türlü çözüme kavuşturulmayan en temel sorunların sadece birkaçını oluşturmaktadır.
Engelsiz yaşam çözümleri kapsamında, yerel yönetimlerin görev, yetki ve sorumlulukları dahilinde engelli bireylerin, umuma açık hizmet binalarına, açık alanlara, özel mülklerine ulaşım ve bilgilendirme hizmetlerine erişilebilirliğini sağlamak için, eğitim, sağlık, rehabilitasyon, istihdam vb. konularına yönelik yaşadıkları sorunları da göz önüne alarak; ilgili kamu kurumları ve STK’lar ile de işbirliği yapılmak suretiyle gerekli olan çalışmaların planlanması, programa alınması ve engelli vatandaşlar için uygun hale getirilmesi amacıyla yürütülecek faaliyetlerin takip edilmesi gerekmektedir.
Tüm bu sorunlara ilaveten aşağıda belirtilen mevzuatsal hususlar da tüm engel gruplarını kapsamakta ve bir an önce lüzum görülen düzenlemelerin yapılması gerekmektedir.
Engelli sağlık raporları Dünya Sağlık Örgütü ölçütlerine göre düzenlenmeli, engellilerin emeklilik başta olmak üzere çalışma haklarından adil şekilde yararlanmalarının önü açılmalı, Keyfi kural değişiklikleri nedeniyle emeklilik hakları elinden alınanlara hakları iade edilmelidir.
Devlet memurları kanunu ve iş kanunlarındaki istihdam kotaları eksiksiz uygulanmalı, boş kadrolara atamalar gecikmeksizin yapılmalı, engellilere erişilebilir ortamlarda çalışma koşulları sağlanmalıdır.
Evde bakım yardımı ve engelli aylığı almak için gerekli koşullar yeniden düzenlenmeli, bu konudaki suistimallerin önüne geçilmeli, gelir ölçütü aileye göre değil yararlanacak engelliye göre belirlenmeli, Bakım yardımı ve engelli aylığı makul düzeye çekilmelidir.
Engellilerin kullandığı tıbbi ve medikal sağlık ürünleri ve destekleri SGK tarafından tümüyle karşılanmalı, Sağlık Uygulama Tebliği buna göre değiştirilmelidir.
Engellilerin özellikle zihinsel engellilerin eğitimi özel sektöre bırakılmamalı, devlet okullarında yeterli derslik, eğitmen, danışman bulundurulmalı, rehabilitasyon derslerinin saatleri yeterli düzeye çıkarılmalıdır.
Kısacası tüm engel gruplarının Engelli haklarından tam ve eksiksiz yararlanmalarının önü açılmalı, kendilerine engelsiz yaşam hakkı tanınmalıdır.
Oğuz ÖZDEMİR
Erişilebilirlikte Yenilikçi Çözümler Derneği Yönetim Kurulu Başkanı
EYÇÖZ, Erişilebilirlikte Yenilikçi Çözümler DerneğiGüvenli, Engelsiz ve Erişilebilir bir Dünya için engelsiz Yaşam Çözümleri